Co warto wiedzieć o integracji sensorycznej?

Integracja sensoryczna odpowiada za podjęcie reakcji na danych bodziec – świadomej lub automatycznej – oraz jego właściwe rozpoznanie. Integracja sensoryczna odpowiada za odbieranie i przetwarzanie bodźców dochodzących z otoczenia. Integracja sensoryczna to proces, w którym mózg organizuje i interpretuje informacje zmysłowe otrzymywane z ciała i otoczenia, aby odpowiednio reagować na zmienne sytuacje. Jest to kluczowy element w rozwoju dziecka, wpływający na zdolności motoryczne, zachowanie, naukę i interakcje społeczne.
W praktyce to wieloetapowe zjawisko składające się z takich aspektów jak:
• wykrywanie i odbiór bodźców,
• modulacja i przetwarzanie,
• rozróżnianie bodźców,
• reakcje posturalne,
• planowanie motoryczne, czyli podjęcie świadomej reakcji ruchowej w odpowiedzi na bodziec.

Zaburzenia sensoryczne u dzieci (inaczej zaburzenia SI) świadczą o tym, że układ nerwowy nieprawidłowo organizuje bodźce zmysłowe. O zaburzeniach integracji sensorycznej mówi się wówczas, gdy dochodzi do zakłóceń na etapie odbioru i/lub przetwarzania bodźców płynących ze środowiska. Widoczne jest to w postaci różnych symptomów, które można zaobserwować u dziecka, np. nieprawidłowości w zakresie zmysłu dotyku, węchu, czucia.

Zaburzenia te często współwystępują i dzieli się je głównie na 3 rodzaje:

• zaburzenia ruchowe – są to wszelkie zaburzenia w obrębie reakcji ruchowej – świadomej lub zaplanowanej. Dysfunkcje mogą wiązać się również z trudnością zdecydowania, jaki ruch powinien być wykonany w odpowiedzi na dany bodziec,
• zaburzenia różnicowania sensorycznego – ten rodzaj zaburzenia wiąże się z brakiem umiejętności rozróżnienia poszczególnych bodźców sensorycznych, określenia ich właściwości czy źródła, z którego pochodzą. Przykładowo, dziecko może wiedzieć, że zostało dotknięte, ale nie potrafi wskazać lokalizacji (czy była to ręka, noga, łokieć, dłoń itd.) lub przedmiotu, którym zostało dotknięte (np. plastikowa zabawka, gumowa piłka, dłoń),
• zaburzenia modulacji sensorycznej – w tym przypadku dziecko ma trudność z dopasowaniem reakcji w stosunku do jakości i intensywności docierającego bodźca. Podejmuje np. reakcje gwałtowne, takie jak ucieczka czy krzyk, na bodziec o znacznie mniejszym natężeniu, np. szelest liści. Jest to pewnego rodzaju nadwrażliwość układu nerwowego na bodźce docierające ze środowiska.

• trudności z koncentracją i utrzymaniem uwagi w trakcie wykonywania zadania,
• nadwrażliwość na różne bodźce, np. światło, dźwięki, dotyk (konkretnej faktury, np. satyny czy chropowatej powierzchni),
• skłonność do nadmiernie impulsywnych i gwałtownych reakcji,
• problemy z samodzielnością w różnych obszarach (nauka, higiena, codzienne czynności),
• izolowanie się od rówieśników i brak chęci do wspólnych zabaw,
• trudności w przystosowaniu się do nowego środowiska (np. przedszkola, szkoły),
• niezdarność w zakresie wykonywanych ruchów i kłopoty z ich skoordynowaniem,
• problemy z orientacją w terenie i przestrzeni,
• skłonność do nadpobudliwości.

Dziecko, u którego występują zaburzenia SI (integracji sensorycznej), może również doświadczać zaburzeń: mowy, przetwarzania słuchowego i trudności z samoakceptacją.

Terapia SI zakłada przede wszystkim plastyczność neuronalną mózgu. Oznacza to, że pod wpływem nowych, ale rutynowo powtarzalnych wzorców, mózg jest w stanie poddać się modulacji i nauczyć innych zachowań bądź reakcji. Oprócz tego zakłada się, że każde dziecko posiada w sobie tzw. pęd do rozwoju. Dzięki temu oraz znajomości specyfiki zaburzeń SI, można opracować terapię, która pomaga poprawić proces odbierania i przetwarzania bodźców.
• Cel: terapia ma na celu poprawę przetwarzania i organizacji bodźców zmysłowych, co prowadzi do lepszego funkcjonowania w codziennych czynnościach.
• Metody terapii sensorycznej: terapeuci integracji sensorycznej Wola stosują różnorodne techniki, takie jak zabawy sensoryczne, ćwiczenia ruchowe, aktywności stymulujące różne zmysły. Terapia SI Bemowo jest prowadzona w specjalnie zaprojektowanych salach sensorycznych.
• Diagnoza SI: pracę terapeutyczną rozpoczyna się od dokładnego poznania małego pacjenta oraz otoczenia, w którym funkcjonuje. Diagnozę przeprowadza terapeuta z II stopniem szkolenia. Na tej podstawie opracowuje wstępny plan terapii, dobierając ćwiczenia i metody prowadzenia zajęć sensoryczne.

Integracja sensoryczna może okazać się pomocna dla dzieci, które mają problemy z komunikowaniem się, w sposób nieumiejętny naśladują ruchy innych, są nadruchliwe, nadmiernie się męczą, są nadwrażliwe na dotyk lub mają niskie napięcie mięśniowe. Dziecko z nadwrażliwością odbiera docierające do niego bodźce w sposób zbyt intensywny. Dzieci z takimi zaburzeniami SI często nie potrafią się skoncentrować na danym zadaniu, zasłaniają oczy lub uszy, boją bawić się na placu zabaw oraz zbyt intensywnie reagują na dotknięcie przez inną osobę. Pierwsze efekty terapii SI Bielany widać po 6-8 tygodniach terapii. Spotkanie trwa 45-50 minut i odbywa się zwykle 1-2 razy w tygodniu, w zależności od potrzeb konkretnego dziecka.

• Lepsze umiejętności motoryczne: dzieci mogą lepiej radzić sobie z zadaniami wymagającymi precyzji i koordynacji.
• Poprawa koncentracji: ułatwia to skupienie uwagi na zadaniach edukacyjnych i codziennych.
• Lepsze zachowanie: dzieci mogą lepiej zarządzać swoimi reakcjami emocjonalnymi i społecznymi.
• Większa samodzielność: ułatwia to wykonywanie codziennych czynności i radzenie sobie w różnych sytuacjach życiowych.

Integracja sensoryczna jest kluczowym elementem w rozwoju dzieci, wpływającym na wiele aspektów ich życia. Rozpoznanie i terapia zaburzeń integracji sensorycznej mogą znacząco poprawić jakość życia dzieci i ich rodzin.